ادامه ی راهنمای درس تاریخ دیگر تا شروع نوبت دوم  چون درس تاریخ تا درس 8 برای نوبت اول داده می

شود.

با تشکر مدیر وبلاگ   حسن

پرسش و جستجوي درس 9:
درس دهم: پايان حكومت قاجارها و آغاز حكومت رضاخان

  1- چه كسي تهديد روس ها را مبني بر اخراج شوستر از ايران پذيرفت؟

ج: ناصرالملك  

  2- چرا پس از تاج گذاري احمدشاه افراد سودجو توانستند قدرت را به دست بگيرند؟

زيرا او فردي كم تجربه بود و در اداره ي امور كشور نقش مهمي نداشت. بنابراين عده اي از افراد سودجو يا وابسته به بيگانه قدرت را در دست گرفتند.  

  3- قيام هايي نظير قيام ميرزاكوچك جنگلي به چه منظوري صورت گرفت؟

گروه هايي از مردم كه خواهان استقلال كشور و اصلاح امور بودند، به مبارزه عليه بيگانگان و وابستگان آن ها برخاستند.  

  4- ايتاليا جزء اتحاد مثلث بود يا اتفاق مثلث؟

ايتاليا، آلمان و اتريش – مجارستان اتحاد مثلث ناميده مي شدند و انگليس – روسيه و فرانسه به اتفاق مثلث يا متفقين مشهور شدند يك سال پس از شروع جنگ ايتاليا از اتحاد مثلث جدا شد و به متفقين پيوست.  

  درس دهم: پايان حكومت قاجارها و آغاز حكومت رضاخان
سياست جديد انگلستان در ايران:

خوانديد كه هم زمان با جنگ جهاني اول نيروهاي روسيه وانگلستان وارد ايران شدند. انگليسي ها در نواحي جنوبي و روس ها در نواحي شمالي كشور مستقر شدند. در سال 1917 م. مردم روسيه علت حكومت ستمگر تزارها قيام كردند و سرانجام به پيروزي رسيدند. بر اثر وقوع انقلاب روسيه نيروهاي روسيه شمال ايران را ترك كردند. اما انگليسي ها با استفاده از اين فرصت سلطه ي خود را بر تمام قسمت هاي ايران گسترش دادند. اما آن ها با خارج كردن نيروهاي خود از ايران و ترجيح سلطه ي غيرمستقيم بر سلطه ي مستقيم تصميم گرفتند تا هم حكومت ايران را با اين كار بر خود وابسته كنند و هم با صرف هزينه هاي نقدي از نفرت مردم بكاهند.  

  كودتا:

سرانجام انگليسي ها براي اجراي سياست استعماري جديد خود، شخصي به نام سيدضياءالدين طباطبايي درنظر گرفتند. آنان درصدد برآمدند تا سيدضياء را به عنوان نخست وزير به احمدشاه تحميل كند تا زمينه ي كارهاي بعدي برايشان فراهم شود. براي ترساندن احمدشاه نيز شخصي به نام رضاخان را كه از افراد نظامي در قزوين بود، مناسب ديدند. بدين منظور در سوم اسفندسال 1299 ه.ش نيروهاي تحت فرمان رضاخان از قزوين به تهران آمدند و احمدشاه را وادار كردند تا سيدضياء الدين را به نخست وزيري منصوب كنند. رضاخان نيز به عنوان فرمانده ي كل قوا تأمين شد. اولين گام انگلستان براي تشكيل حكومت موردنظر خود در ايران بود.  

  تغيير سلطنت:

در سال 1302 ه.ش رضاخان به پشتيباني انگليسي ها موفق شد نخست وزير شود. وي پس از رسيدن به نخست وزيري فعاليت هاي وسيعي در جهت سياست نوين انگلستان آغاز كرد. حمايت انگلستان از رضاخان و نيز سركوبي مخالفان آگاه، زمينه را براي تغيير سلطنت آماده كرد. سرانجام رضاخان در سال 1304 ه.ش مجلس مؤسسان را براي تغيير سلطنت تشكيل داد. نمايندگان اين مجلس سلطنت قاجار را منقرض كردند و رضاخان را به شاهي رساندند و رضاخان، رضا شاه خوانده شد.
رضاخان كه قبل از رسيدن به سلطنت به جلب حمايت روحانيت مي پرداخت، با رسيدن به سلطنت، دين را مانع پيشرفت كار خود دانست. از جمله وادار كردن زنان به كنار گذاشتن حجاب (كه با مقاومت و درگيري مردم مواجه شد).  

  شهادت آيت الله مدرس:

آيت الله سيدحسن مدرس ازجمله علماي بزرگي بود كه در طول حيات خويش دست به مبارزه اي پيگير با استبداد و استعمار زد. پس از فتح تهران و گشايش دوباره ي مجلس شوراي ملي مراجع نجف كه مدرس را شخصيتي صاحب صلاحيت در امور مذهبي و سياسي مي دانستند به او و چند تن ديگر مأموريت دادند تا طبق متمم قانون اساسي به عنوان مجتهد طراز اول در جلسات مجلس شركت كنند و بر مصوبات آن نظارت داشته باشند. پس از به قدرت رسيدن رضاخان مدرس كه مي دانست انگليسي ها رضاخان را به قدرت رسانده اند با وي سخت به مبارزه پرداخت. او سرانجام در سال 1316 به دستور رضاخان به شهادت رسيد.  

  پرسش از متن درس 10:
1- مشكل انگليسي ها در ارتباط با اجراي سياست جديدشان در ايران چه بود؟ و چه تصميمي براي حل آن گرفتند؟

ج: مشكل انگليسي ها اين بود كه حكومت قاجار (احمدشاه) توانايي لازم براي تأمين اهداف آن ها را نداشت بنابراين درصدد برآمدند تا حكومتي دلخواه و مطيع خود را در ايران تشكيل دهند به نظر آن ها اين حكومت مي بايست آن قدر قوي باشد كه سراسر ايران را به طور يك پارچه در سلطه خود بگيرد و آن را مطابق خواست آن ها اداره نمايد.  

  2- در سال.....رضاخان به پشتيباني .......موفق شد نخست وزير شود.

ج: 1302 ه.ش – انگليسي ها  

  3- چه عواملي در زمان احمدشاه زمينه را براي تغيير سلطنت آماده كرد؟

ج: حمايت انگلستان از رضاخان، ضعف احمدشاه و نبودن او در كشور، عوامفريبي رضاخان و نيز سركوبي مخالفان آگاه زمينه را براي تغيير سلطنت آماده كرد.  

  4- مجلس مؤسسان را چه كسي و به چه منظوري تشكيل داد؟

ج: رضاخان براي تغيير سلطنت  

  5- انگليسي ها براي اين كه موقعيت دست نشانده خود (رضاخان) را تثبيت كنند چه كردند؟

ج: آنان براي اين كار سعي كردند او را مردي وطن پرست، اصلاح طلب و ضدبيگانه معرفي نمايند.  

  6- چند مورد از عوامفريبي هاي رضاخان را نام ببريد؟

ج:ازجمله عوامفريبي هاي رضاخاني اين بود كه خود را مردي ضدبيگانه، حامي مردم، تأمين كننده امنيت و آرامش كشور معتقد به مسائل مذهبي معرفي مي كرد.

 1- مظفرالدين شاه مردي ......بود و به اين دليل اداره ي امور كشور را عملاَ به......... سپرد.

ج: بيمار – عين الدوله  

  2- نتيجه قيام مردم عليه استبداد قاجار استقرار نظام ...... در ايران بود.

ج: مشروطه سلطنتي  

  3- نخستين جرقه هاي انقلاب مشروطه چگونه آغاز شد؟

ج: نخستين جرقه هاي انقلاب مشروطه وقتي روشن شد كه علاءالدوله حاكم تهران به بهانه گران شدن قند، عده اي از بازرگانان را به عنوان اعتراض به روش هاي استبدادي دولت تحصن كرده بودند احضار كد و آنان را به چوب بست.  

  4- به دنبال انتشار خبر به چوب بستن بازرگانان توسط علاءالدوله مردم چه كردند؟

ج: مردم بازارها را بستند و به رهبران روحاني متوسل شدند و در منزل آيت الله طباطبايي گرد آمدند.  

  5- مهم ترين خواسته مردم متحصن در حرم حضرت عبدالعظيم چه بود؟

ج: تأسيس عدالتخانه  

  6- رهبران روحاني مهاجرت كبري را نام ببريد؟

ج: آيت الله طباطبايي – آيت الله بهبهاني – شيخ فضل الله نوري  

  7- پس از مهاجرت كبري نظام.......به نظام........مبدل گشت.

ج: استبدادي مطلقه – مشروطه سلطنتي  

  7- استقرار مشروطيت در ايران در زمان پادشاهي چه كسي بود؟

ج: مظفرالدين شاه  

  پرسش و جستجوي درس 7:
1- چه رويدادي موجب شد مظفرالدين شاه فرمان مشروطيت را صادر كند؟

2- پس از بازگشت علما و مردم از حضرت عبدالعظيم دولت به وعده هاي خود عمل نكرد. درنتيجه مردم به مبارزه ادامه دادند. روزي در حين مبارزه ، مأموران به يك طلبه جوان به نام سيدعبدالحميد تيراندازي كرده و او را به شهادت رساندند. درنتيجه علما و مردم بار ديگر در مسجد جامع تهران جمع شدند. اين بار دوتن از رهبران روحاني به نام آيت الله سيدمحمود طباطبايي و آيت الله سيدعبدالله بهبهاني با مشورت ديگران تصميم گرفتند تهران را ترك كنند. آيت الله شيخ فضل الله نوري به حمايت مردم برخاست و همراه علما عازم قم شد. اين مسئله اوضاع تهران را پريشان كرد. درنتيجه مظفرالدين شاه با صدور فرمان مشروطيت در برابر خواست مردم تسليم شد.  

  درس هشتم: محمدعلي شاه، دشمن مشروطه:

ده روز پس از امضاي قانون اساسي مظفرالدين شاه درگذشت و پسرش محمدعلي ميرزا به سلطنت رسيد. او ابتدا وانمود كرد كه با مشروطه موافق است اما پس از رسيدن به سلطنت تلاش هاي مخفيانه اي را براي نابودي آن آغاز نمود. وي در اين كار از حمايت و تشويق هاي جدي روسيه نيز برخوردار بود. دلايل مخالفت روسيه با انقلاب مشروطه عبارت بود از:
1- وابستگي كامل محمدعلي شاه به دولت روسيه و عدم اطمينان آن دولت به سران مشروطه و مجلس.
2- اطمينان روسيه به اين كه بعضي از دولت مردان مشروطه و نمايندگان مجلس طرف دار انگلستان هستند.
محمدعلي شاه در مراسم تاج گذاري خود با دعوت نكردن نمايندگان مجلس به مشروطه و نمايندگان آن بي اعتنايي كرد و از امضاي متمم قانون اساسي خودداري ورزيد. اين امر سبب شد مردم اعتراضات وسيعي را در پيش گيرند و به علماي نجف نامه هايي را ارسال كنند تا جايي كه او ناگزير به امضاي متمم شد. چندي بعد ترور نافرجام محمدعلي شاه باعث شد تا او بهانه اي براي سركوب مشروطه خواهان به دست آورد. سرانجام محمدعلي شاه به كمك نيروهاي تحت فرماندهي افسر رسمي به نام لياخوف مجلس را به توپ بست. پس از اين هجوم مجلس منحل گرديد و آيت الله طباطبايي و آيت الله بهبهاني نيز تبعيد شدند. مردم پس از اين واقعه تصميم به مبارزه گرفتند. مردم قهرمان تبريز به رهبري ستارخان و باقرخان به دنبال فتواي علماي نجف دست به نبردهاي دلاورانه بر ضداستبداد زدند. همزمان با قيام مردم تبريز قيام هاي ديگري نيز در گيلان و درميان بختياري ها برپا شد. بخشي از مردم گيلان و نيز عده اي از بختياري ها هم زمان با مبارزان تبريز به تهران آمدند و توانستند قواي دولتي را شكست دهند و تهران را فتح كنند.
پس از فتح تهران مشروطه خواهان در محل مجلس شوراي ملي در ميدان بهارستان شورايي تشكيل دادند. اين شورا محمدعلي شاه را از سلطنت خلع كرد و احمدشاه فرزند او را به تخت پادشاهي نشاند. محمدعلي شاه با تعهد دريافت سالانه يك صدهزار تومان از كشور خارج شد و به روسيه رفت.
نيروهاي فاتح با تشكيل يك دادگاه مخالفان مشروطيت را محاكمه كرده و آيت الله شيخ فضل الله نوري را به شهادت رساندند. او در ابتدا از حاميان مشروطيت بود اما بعداز مشاهده انحراف مسير مشروطيت از اسلام به مخالفت با آنان پرداخت. قبل از اعدام وي، اطرافيانش از او خواستند كه به سفارتخانه روسيه پناهنده شود اما او نپذيرفت و گفت «آيا رواست كه من پس از هفتاد سال كه محاسنم را براي اسلام سفيد كرده ام حالا بيايم و به زير پرچم كفر بروم؟»  

9- چرا سيدجمال الدين اسدآبادي به سيدجمال الدين افغاني نيز موسوم شده است؟

ج: او چون به صورت هاي مختلف لباس مي پوشيد و در كشورهاي اسلامي نيز بسيار سفر كرده بود به سيدجمال الدين افغاني نيز موسوم است.  

  10- سيدجمال الدين اسدآبادي توسط چه كسي كشته شد؟

ج: امپراطور عثماني  

  11- در صف مقدم مخالفان.......قرار داشتند كه قاطعانه خواستار لغو قرارداد ننگين تالبوت گرديدند.

ج: روحانيون  

  12- ناصرالدين شاه اگرچه تظاهر مي كرد كه با ......ايران موافق است ولي در عمل و....... اوضاع ايران را به سراشيبي سقوط سوق داد.

ج: رشد و ترقي – عياشي هاي وي و استبداد مطلقه اش  

  پرسش و جستجوي درس 6:
1- عهدنامه ي پاريس در مورد چه موضوعي بود؟

ج: به موجب اين قرارداد ايرن تعهد كرد كه استقلال افغانستان را به رسميت بشناسد و هرات را تخليه كند و هيچ گونه ادعايي نسبت به آن شهر نداشته باشد.  

  2- سه هدف اصلي سيدجمال الدين اسدآبادي چه بود؟

1. اتحاد دنياي اسلام بر ضد استعمار
2. مبارزه با استعمار انگلستان
3. دفاع از ارزش هاي اسلامي  

  3- به نظر شما چرا حاج ملاعلي كني با قرارداد رويتر مخالفت كرد؟

ج: زيرا اين امتياز ايران را به طور كامل تحت نفوذ و سيطره استعمارگران قرار مي داد.  

  درس هفتم: انقلاب مشروطه چرا و چگونه رخ داد؟
پادشاهي مظفرالدين شاه:

پس از ناصرالدين شاه فرزندش مظفرالدين شاه كه وليعهد وي بود از تبريز به تهران آمد و با نام مظفرالدين شاه به پادشاهي رسيد. وي مردي بيمار بود و اداره ي امور كشور را عملاَ به عين الدوله صدراعظم خود سپرد. عين الدوله مردي مستبد بود. خشونت هاي او و درباريان، اقدامات ظالمانه ي مأموران دولتي و دخالت هاي بيگانگان در امور كشور سبب شد كه مردم قيام كنند. نتيجه ي اين قيام به وجود آمدن حكومت مشروطه ي سلطنتي در ايران بود. يعني حكومتي كه در آن نمايندگان مردم (مجلس) بر چگونگي اداره كشور و اقدامات شاه نظاره داشته باشند.  

  آغاز انقلاب مشروطه:

نخستين جرقه هاي انقلاب وقتي روشن شد كه علاءالدوله حاكم تهران، به بهانه گران شدن قند، عده اي از بازرگانان را به چوب بست به دنبال انتشار اين خبر مردم بازارها را بستند و در منزل آيت الله سيدمحمد طباطبايي گرد آمدند. ايشان و بعضي ديگر از علما قدم پيش نهادند و قرار گذاشتند پيشاپيش گروهي از مردم به عنوان اعتراض شهر را ترك گويند و در حرم حضرت عبدالعظيم تحصن كنند و خواهان اجراي خواست هاي مردم شوند. در رأس خواسته هاي آن ها تأسيس عدالتخانه براي رسيدگي به شكايات مردم بود. پس از صدور فرمان تأسيس عدالتخانه، تحصن خاتمه يافت و علما با احترام به تهران بازگشتند.  

  ادامه ي مبارزه و صدور فرمان مشروطيت:

پس از بازگشت علما و مردم از حضرت عبدالعظيم، دولت به وعده هاي خود عمل نكرد، درنتيجه مردم به مبارزه ادامه دادند. در يكي از همين مبارزات، با تيراندازي مأموران طلبه جواني به نام سيدعبدالحميد به شهادت رسيد. درنتيجه بار ديگر علما و مردم در مسجد جامع تهران گرد آمدند و به چاره انديشي پرداختند. اين بار دو تن از رهبران روحاني آيت الله سيدمحمود طباطبائي آيت الله سيدعبدالله بهبهاني با مشورت ديگران تصميم گرفتند تهران را ترك كنند. آيت الله شيخ فضل الله نوري به حمايت از مردم برخاست و همراه علما عازم قم شد. اين مسئله اوضاع تهران را پريشان كرد و عده اي از علماي نجف نيز از مردم پشتيباني كردند درنتيجه شاه و درباريان عقب نشيني كردند و مظفرالدين شاه با صدور فرمان مشروطيت و عزل عين الدوله در برابر خواسته هاي مردم تسليم شد. به اين ترتيب قيام مردم به ثمر رسيد و نظام استبدادي به نظام مشروطه مبدل گشت.  

  قانون اساسي:

پرسش از متن درس 5:

  1- آقامحمدخان چگونه هسته اوليه قدرت قاجاريه را پايه ريزي كرد؟

ج: او كه تا زمان مرگ كريم خان در شيراز مانده بود پس از شنيدن خبر مرگ خان زند از پايتخت زنديه فرار كرد و به سرعت به استرآباد مركزايل قاجار رفت.وي دراندك مدتي برادران و مخالفان را مطيع خويش ساخت وهسته اوليه قدرت قاجار را دراسترآباد پايه ريزي كرد.  

  2- پس از قتل آقامحمدخان چه كسي و چگونه بر تخت نشست؟

ج: پس از انتشار خبر قتل آقامحمدخان و پراكنده شدن سرداران و فرماندهان سپاه فتحعلي خان به كمك و راهنمايي حاج ابراهيم خان كلانتر به سرعت به تهران رفت و درسال 1212 ه.ق به تخت سلطنت نشست.  

  3- فتحعلي شاه با حاج ابراهيم خان كلانتر چه كرد؟

ج: در سال 1215 ه.ق شاه قاجار به صدراعظم خود، حاج ابراهيم خان كلانتر بدگمان شد و او را كشت.  

  4- فتحعلي شاه فرمانروايي ...... و....... بود.

ج: بي تدبير و بي كفايت  

  5- مفاد پيمان فين كنشتاين چه بود و بين چه كشورهايي بسته شد؟

ج: براساس اين پيمان دولت ايران اجازه داد دولت فرانسه هر وقت بخواهد از خاك ايران به سوي هندوستان نيرو بفرستد و فرانسه نيز تعهد كرد كه تجهيزات نظامي به ايران بدهد و ايران را درمقابل روسيه ياري كند اين معاهده بين ايران و فرانسه بسته شد.  

  6- انگليسي ها به چه دليل خواهان رابطه با ايران بودند؟

ج:
1.از نفوذ رقيب هاي خود (فرانسه، روسيه) از راه ايران به هندوستان جلوگيري كنند.
2. مانع حمله احتمالي ايران به هندوستان شوند.
3. بازارهاي تجاري ايران را به كنترل خود درآورند.  

  7- چرا عهدنامه مفصل در عمل نتيجه اي براي ايران نداشت؟

ج: زيرا انگلستان با روسيه به طور پنهاني روابط دوستان برقرار كرده بود و بنابراين از كمك به ايران خودداري كرد.  

  8- سپاهيان ايران به فرماندهان ...... وليعهد فتحعلي شاه از مقابله با ارتش روسيه بازماندند و بين دو دولت معاهده .......امضا شد.

ج: عباس ميرزا – گلستان  

  پرسش و جستجوي درس 5:
1- چرا آقامحمدخان پس از مرگ كريم خان به گرگان رفت؟

ج: او تلاش خود را براي رسيدن به سلطنت آغاز كرد و براي اين كار پس از فرار از شيراز به سرعت استرآباد مركز ايل قاجار رفت. وي در اندك مدتي برادران و مخالفان خود را مطيع ساخت و به تدريج دامنه نفوذ خود را توسعه بخشيد.  

  2- حاج ابراهيم كلانتر در زمان زنديه چه شغلي داشت و سرانجام او چه بود؟

ج: صدراعظم لطفعلي خان بود، به دست فتحعلي شاه كشته شد.  

  3- به نظر شما مهم ترين رويداد تاريخ ايران در دوره ي آقامحمدخان و فتحعلي شاه قاجار كدام رويداد است؟ چرا؟

ج: نفوذ كشورهاي استعماري در كشور ما و واگذاري بخش هاي وسيعي از شمال كشورمان به روس ها.  

  4- مناطق جدا شده از ايران براساس قراردادهاي گلستان و تركمانچاي در كدام كشورهاي امروزي قرار دارند؟

ج: باكو و گنجه در آذربايجان و قسمت هاي ديگري در كشور ارمنستان  

درس ششم: ايران در زمان محمدشاه و ناصرالدين شاه
پادشاهي محمدشاه:

عباس ميرزا فرزند وليعهد فتحعلي شاه يكسال پيش از پدرش درگذشت و شاه قاجار فرزند او يعني محمد ميرزا را وليعهد خويش ساخت.
محمدشاه در آغاز سلطنت خود ميرزا ابوالقاسم قائم مقام صدراعظم خود را كه از مردان لايق و بزرگ بود به قتل رساند. او از وزراي كاردان تاريخ بود و از نويسندگان زبردست به شمار مي آمد. يكي از حوادث زمان سلطنت محمدشاه لشكركشي او به هرات براي جنگ با حاكم اين شهر است.
حاكم شهر هرات در آن زمان كامران ميرزا نام داشت كه به تحريك انگليسي ها شروع به مخالفت با حكومت ايران كرد و مدعي استقلال شد.

  فرقه سازي استعمار:

دولت هاي انگليس و روس از وحدت مسلمانان در ايران به شدت وحشت داشتند. از اين رو كوشيدند تا در ميان مردم تفرقه اندازند و يكي از كارهاي آنان در همين زمينه به وجود آوردن مذهب هاي ساختگي بود. از جمله ي اين مذهب هاي دروغين بابيگري وبهائيگري بود.
ابتدا سيدمحمدعلي بنيانگذار فرقه ي بابيه ادعاي بابيت كرد (باب دو اصطلاح اين فرقه به كسي گفته مي شد كه واسطه ي ارتباط مردم با امام زمان بود) او كمي بعد با صراحت خود را مهدي موعود ناميد و سرانجام ادعاي پيامبري كرد. ادعاي او باعث به وجود آمدن فتنه بزرگي به نام فتنه ي بابيه شد و فرقه ي بابيه را ايجاد كرد كه از طرف روسيه و انگلستان مورد حمايت واقع شد. به دنبال اين ماجرا سيدعلي محمد باب به دست اميركبير كشته شد و پس از حسينعلي نوري رهبري پيروان باب را به عهده گرفت. ميرزا حسينعلي نوري كه به خود لقب «بهاء» داده بود مدتي بعد خود را پيامبري جديد خواند و فرقه ي بهايي را به وجود آورد كه مورد حمايت انگلستان نيز بود.  

  ناصرالدين شاه و صدارت اميركبير:

پس از درگذشت محمدشاه فرزندش ناصرالدين ميرزا به نام ناصرالدين شاه به سلطنت رسيد. او حدود پنجاه سال سلطنت كرد و نفوذ بيگانگان و كسب امتيازات بي شمار توسط آنان در دوره ي اين پادشاه رخ داد. ناصرالدين شاه حتي معدود كساني را كه قصد اصلاحاتي داشتند ازميان برد كه از جمله ي آنان ميرزاتقي خان اميركبير بود. ميرزاتقي خان فراهاني كه بعدها به عنوان اميركبير صدراعظم ناصرالدين شاه شد فرزند آشپز قائم مقام بود كه از طريق پدر به اين دستگاه راه يافت. او سپس به دستگاه ناصرالدين ميرزاي وليعهد در تبريز راه يافت.
پس از مرگ محمدشاه‏، ميرزاتقي خان ناصرالدين شاه را به تهران رساند و او را به تخت سلطنت نشاند و خود نيز به دستور شاه مقام صدارت عظمي را دراختيار گرفت. اميركبير با كوشش بسيار القاب و عناوين بيهوده اطرافيان را از ميان برد، اقتصاد كشور را سروسامان داد. حقوق زياد شاهزادگان و درباريان را كم كرد و با رشوه خواري به مبارزه پرداخت. از ديگر كارهاي مهم اميركبير ايجاد مدرسه ي دارالفنون، اعزام افرادي به اروپا براي آموختن حرفه و صنعت و انتشار روزنامه وقايع اتفاقيه بود. اقدامات اميركبير اوضاع آشفته ايران را تاحدي بهبود بخشيد. اما درباريان با ديدن اين اتفاقات نگران شده و با كمك مادرشاه توطئه اي را طرح ريزي كردند و او را از كار بركنار كرده و دستور قتل او را از شاه گرفتند و درحمام فين كاشان به زندگي وي پايان دادند. ( 1268ه.ق)  

  استقلال افغانستان:

پس از عزل اميركبير ميرزاآقاخان نوري كه مردي بي كفايت و خائن بود به صدارت رسيد. در همين زمان بود كه افغانستان از ايران جدا شد و به جنگ انگليسي ها افتاد. در زمان ناصرالدين شاه حسام السلطنه حاكم خراسان موفق شد هرات را از جنگ مزدوران انگلستان درآورد. اما انگليسي ها بلافاصله جزيره خارك و شهرهاي خرمشهر و بوشهر را اشغال كردند. اين اقدام دربار ايران را به وحشت انداخت و ميرزا آقامحمدخان نوري به نماينده اش در پاريس دستور داد كه با نمايندگان انگلستان پيمان صلح منعقد كند. به اين ترتيب قراردادي ميان دوكشور به نام قرارداد پاريس بسته شد. به موجب اين قرارداد ايران تعهد كرد كه استقلال افغانستان را به رسميت بشناسد و هرات را تخليه كند و هيچ گونه ادعايي نسبت به آن شهر نداشته باشد. در زمان ناصرالدين شاه قسمت هايي از ايران جدا شد.

  سيدجمال الدين اسدآبادي:

سيدجمال الدين اسدآبادي شخصيت بزرگي بود كه در دوره ناصرالدين شاه در بيداري مردم ايران و حتي مسلمانان جهان سهم زيادي داشت. سيدجمال الدين در قريه اسدآباد همدان متولد شد.اوپس از آموختن مقدمات علوم ديني در ايران عازم نجف گرديد و پس از بهره گيري از محضر عالمان بزرگي چون مرتضي انصاري به هندوستان رفت.  

  او ابتدا كوشيد مسلمانان هند را عليه استعمار انگليس بشوراند اما به دليل سلطه ي همه جانبه انگليسي ها از آن جا به عثماني و مصر سفر كرد. سپس به دعوت ناصرالدين شاه به ايران آمد. او با انديشه هاي اصلاح طلبانه وارد ايران شد اما بعدها دريافت خودِ شاه عامل جلوگيري اجراي اين انديشه هاست. از آن پس از حكومت شاه انتقاد كرد و همين كار سبب تبعيد او از ايران شد. او تا آخر عمر در عثماني زندگي كرد و سرانجام مسموم شد. سيدجمال الدين در مبارزات پرشور ضداستعمالري خود سه هدف عمده داشت كه عبارت بودند از:

1- اتحاد دنياي اسلام بر ضداستعمار
2- مبارزه با استعمار انگلستان
3- دفاع از ارزش هاي اسلامي  

  ناصرالدين شاه و اعطاي امتياز به بيگانگان:

ناصرالدين شاه به دليل استبداد و ولخرجي هاي فراوان ناچار بود تا امتيازات زيادي به بيگانگان بدهد و مخارج سفرهاي فرنگ خود را تأمين كند. مردم نسبت به اين اخلاق و عملكرد ناپسند او به اعتراض برخاسته و در مواردي نيز موفق به لغو آن ها شدند. ازجمله اين امتيازات عبارت است از:
1- امتياز رويتر:
اين امتياز از بدترين امتيازاتي بود كه توسط دولت ايران به بيگانگان داده شد. به موجب اين امتياز انحصار احداث راه آهن و بهره برداري از كليه ي معادن و جنگل ها و احداث قنات ها و اداره ي گمرك به يك يهودي انگليسي به نام رويتر واگذار شد. وقتي كه خبر واگذاري اين امتياز منتشر شد با مخالفت هاي شديد مرحوم حاج ملاعلي كني روحاني اول تهران روبه رو گرديد و با اصرار او دولت ايران اين قرارداد را لغو كرد.
2- امتياز انحصاري توتون و تنباكو:
قرارداد امتياز انحصاري توتون و تنباكو با رضايت ناصرالدين شاه ميان شخص انگليسي به نام تالبوت و ايران بسته شد. برطبق اين قرارداد امتياز انحصاري خريدوفروش تهيه ي توتون و تنباكوي سراسر ايران به مدت پنجاه سال به تالبوت واگذار گرديد و كشاورزان مي بايست تمام محصولات توتون و تنباكوي خود را به نمايندگان انگليس مي فروختند و تالبوت نيز موظف به پرداخت مبلغ 15000 ليره انگليسي و يك چهارم سود سالانه به دربار ايران شد.
دراين زمينه روحانيون علي الخصوص ميرزاحسن آشتياني نماينده ي آيت الله ميرزاحسن شيرازي رهبري مخالفان را برعهده گرفت و بعداز مكاتباتي كه با مراجع نجف صورت گرفت، آيت الله ميرزاي شيرازي استعمال توتون و تنباكو را رسماَ حرام اعلام كرد و اين مسئله باعث شد تا مردم قليان ها را بشكنند و تنباكوها را بسوزانند و سرانجام اين قرارداد لغو شد. در اواخر پادشاهي ناصرالدين شاه و افزايش نارضايتي مردم، سرانجام ميرزارضاي كرماني كه از شاگردان و مريدان سيدجمال الدين بود، وي را يك روز قبل از آغاز جشن هاي پنجاهمين سال سلطنتش به قتل رساند.  

  پرسش از متن درس 6:
1- قائم مقام فراهاني كه بود و چه كرد؟

ج: قائم مقام فراهاني يكي از وزراي كاردان تاريخ ايران و از نويسندگان زيردست به شمار مي آيد. او صدراعظم محمودشاه بود و در دوره كوتاه مدت وزارت خود نظم و امنيت را برقرار ساخت و خدمات بسياري انجام داد.  

  2- تهديد انگليسي ها به محمدشاه در مورد تصرف شهر هرات چه بود؟

ج: انگليسي ها تهديد كردند كه اگر ايران به محاصره هرات و تصرف آن ادامه دهد جنوب ايران را تصرف خواهند كرد.  

  3- ازجمله مذهب هاي دروغين كه استعمارگران به وجود آوردند.... و.....بود.

ج: بابيت، بهائيت  

  4- حسينعلي نوري كه بود و مورد حمايت چه كشوري بود؟

ج: پس از آن كه سيدعلي محمد به دستور اميركبير تيرباران شد ميرزاحسينعلي نوري رهبري پيروان باب را عهده دار شد وي مدتي بعد خود را پيامبر جديدي خواند و فرقه بهائيت را به وجود آورد كه شديداَ مورد حمايت انگلستان بود.  

  5- اقدامات اميركبير را نام ببريد؟

ج: اميركبير با كوشش بسيار القاب و عناويني را كه درباريان به اطرافيان خود مي دادند ازميان برده اقتصاد كشور را سروسامان داد، حقوق زياد درباريان و شاهزادگان را كم كرد و با رشوه خواري به مبارزه پرداخت از ديگر كارهاي مهم اميركبير ايجاد مدرسه دارالفنون و اعزام افرادي به اروپا براي آموختن حرفه و صنعت و انتشار روزنامه وقايع اتفاقيه بود.  

  6- پس از تصرف هرات توسط حسام السلطنه انگليسي ها كدام مناطق ايران را اشغال كردند؟

ج: جزيره خارك و شهرهاي خرمشهر و بوشهر.  

  7- سيدجمال الدين اسدآبادي در كجا متولد شد؟

GetBC(26);